Czynne
od poniedziałku do piątku
w godzinach 10.00 - 18.00
sobota 10.00 - 14.00
Zapraszamy
NR KONTA
68 8230 0007 2006 3000 0256 0001
Znajdziesz nas na:
NASZ REGION
Gołotczyzna
Wieś...
...w gminie Sońsk, położona przy trasie kolejowej Warszawa - Działdowo, 11 km na południe od Ciechanowa. Gołotczyzna swój rozwój
i rangę zawdzięcza dwojgu ludziom, bardzo zasłużonym dla ludowej oświaty rolniczej: Aleksandrowi Świętochowskiemu i Aleksandrze
Bąkowskiej. Właśnie tutaj 27 lat życia spędził Aleksander Świętochowski: pisarz, publicysta, krytyk literacki, czołowy przedstawiciel
polskiego pozytywizmu, działacz społeczno - oświatowy. Aleksandra Bąkowska z Sędzimirów to fundatorka i założycielka w swoich dobrach
w Gołotczyźnie w 1909 r. pierwszej na północnym Mazowszu szkoły rolniczej. Bąkowska z pomocą Świętochowskiego zalegalizowała u władz
petersburskich szkołę żeńską jako Fermę Praktyczną Gospodarstwa Domowego dla Dziewcząt Wiejskich". Natomiast w 1912 r. z inicjatywy
i fundacji Świętochowskiego i Bąkowskiej powstała Ferma Praktyczna dla Chłopców Wiejskich". Pisarz nazwał ją "Bratne", ponieważ
każdy absolwent miał wychodzić jako dla ziemi syn, dla ludu brat". To dzięki Bąkowskiej i Świętochowskiemu do cichego, nieznanego
na początku XX wieku zakątka Mazowsza, po naukę przybywała młodzież wiejska z całego zaboru rosyjskiego. W 1920 roku fundatorzy
przekazali majątek i budynki szkolne państwu polskiemu pod warunkiem utworzenia jeszcze trzeciej szkoły ogrodniczej. W 1921 roku
zostaje ponownie uruchomiona szkoła żeńska, a w 1924 roku męska. Założone wówczas szkoły działają do dziś.
Zwiedzanie
Wjeżdżając do Gołotczyzny od strony Ciechanowa, po lewej stronie drogi widzimy okazałe budynki. To Zespół Szkół im. Aleksandra Świętochowskiego. Na pierwszym planie widać obiekty sportowe oraz gmach szkoły wystawiony w latach 1959 - 1960, a także gospodarstwo szkolne. W parku dawny budynek szkoły "Bramę" wg projektu Romana Gutta, wychowanka A. Świętochowskiego. Dalej internat, a w głębi szklarnie, arboretum szkolne, sad dydaktyczny. Gościnni gospodarze przyjmują turystów, zapewniając im nocleg, wyżywienie oraz inne atrakcje zgodne z życzeniem klienta (np. ognisko, rozgrywki sportowe itp.). Zmierzając w kierunku Sońska, wjeżdżamy na skrzyżowanie dróg, po lewej stronie obok przydrożnej figurki Chrystusa z 1918 r. widać dom (obecnie własność prywatna) z tablicą o treści: ALMA. W tym domu kwietnia 1938 r. zmarł Aleksander Świętochowski. Natomiast po prawej stronie drogi, na skrzyżowaniu obok posterunku policji odnajdujemy drogowskaz "Muzeum Pozytywizmu". Zmierzamy w kierunku przystanku PKP, po kilkuset metrach, po lewej stronie drogi, w parku krajobrazowym odnajdujemy zespół obiektów muzealnych. Najpierw wchodzimy do Domu Pisarza, czyli; "Muzeum Pozytywizmu". Muzeum mieści się od 1973 roku w willi "Krzewnia", w której Aleksander Świętochowski przez wiele lat mieszkał i pracował. Drewniany, piętrowy budynek, pięknie usytuowany na terenie parkowym stanowi niezwykłej atmosferze Gołotczyzny. W środku zachował się oryginalny wystrój wnętrzoraz pamiątki po Aleksandrze Swiętochowskim.Możemy obejrzeć gabinet pisarza,bibliotekę, jadalnię, kuchnię, pokój żony pisarza Marii. Wśród drobiazgów zachowało i oryginalne pióro, którego Świętochowski używał doostatnich dni swojego życia. W domu pisarza mieści się także niewielka galeria malarstwa oraz pamiątki po szkołach rolniczych. Przed "Krzewnia" stoi granitowe popiersie pisarza dłuta prof. Tadeusza Łodziany, postawione w 1968 r. Wokółrosną ulubione kwiaty Świętochowskiego - róże. W parku w pobliżu "Krzewni" znajduje się kolejny obiekt - dworek Bąkowskiej,w którym mieszkaładziedziczka dóbr w Gołotczyźnie, hrabianka Aleksandra Bąkowska.
Tutaj w 1909 rokuzałożyłaszkołę dla dziewcząt wiejskich, przypomina o tym tablica umieszczona na ścianie dworku. Przed budynkiem w 2001 roku postawiono posąg Aleksandry Bąkowskiejwykonany przez rzeźbiarza Jana Stępkowskiego ze Strzegowa. Od 1998 roku w odrestaurowanym dworku eksponowane są zbiory o tematyce szlacheckiej, są tam portrety szlachty mazowieckiej, zbiory malarstwai biżuteria artystyczna, a także sale poświęcone Aleksandrze z Sędzimirów Bąkowskiej oraz pozytywistom warszawskim. Wnętrza nawiązują do siedzib drobnej szlachty mazowieckiej. Dworek dysponuje pokojami gościnnymi. Gospodarzem obydwu obiektów, domu pisarza i dworku, jest Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie. Muzeum jest organizatorem cyklicznych imprez pn. "Ciechanowskie Spotkania Muzealne", na które składają się m.in. koncerty muzyki klasycznej, spotkania z pisarzami, działaczami społecznymi, wybitnymi twórcami. Część tych imprez odbywa się w Gołotczyźnie, w dworku Bąkowskiej, część w siedzibie muzeum w Ciechanowie. Spacerując po parku, w którym znajdują się drzewa pamiętające czasy założycieli szkół w Gołotczyźnie, alejki bzów, mnóstwo kwiatów, warto rzucić okiem na budynki inwentarskie z początku XX wieku, wypełnione maszynami, pojazdami, narzędziami rolniczymi. Dziś już prawie nikt takich narzędzi nie używa.
Wieś Gołotczyzna...
praktycznie łączy się z miejscowością gminną - Sońskiem. Pierwsze wzmianki o Sońsku pochodzą z 1385 roku. W czasie wojny polsko - bolszewickiej 15 sierpnia 1920 roku miały tu miejsce kilkudniowe krwawe walki. W okresie międzywojennym mieszkał w Sońsku znany działacz społeczny Szczepan Dobosz, inicjator budowy szkoły w Sońsku i założyciel spółdzielni mleczarskiej w pobliskim Gąsocinie oraz organizator, podczas II wojny światowej Batalionów Chłopskich na Ziemi Ciechanowskiej.
Został zamordowany przez Niemców. O wspomnianych wydarzeniach informuje tablica umieszczona na budynku Szkoły Podstawowej noszącej imię por. Szczepana Dobosza. Popiersie A.Ś. przed jego domem W pobliżu kościół parafialny, wzniesiony w latach 1904 - 1905, wg proj. Antoniego Wójcickiego. Murowany, neogotycki, trójnawowy, z jednowieżową fasadą. Wewnątrz polichromia z przełomu 1931/32 r. wg proj.Władysława Drapiewskiego. Również po prawej stronie drogi, na lewym brzegu Sony, która malowniczo wije się poniżej, znajduje się grodzisko średniowieczne, zwane przez mieszkańców "szwedzkim okopem". Na cmentarzu parafialnym odnajdziemy zbiorową mogiłę żołnierzy polskich poległych w 1920 r., grób pomordowanych w czasie II wojny światowej, groby Aleksandra Świętochowskiego i jego drugiej żony Marii,która zmarła w 2004 roku, grób Urszuli Rzeczkowskiej, znakomitej kompozytorki muzyki estradowej, urodzonej w 1851r. w Ślubowie.
Rzeczkowska dzieciństwo spędziłana w bogatym ziemiańskim dworze, pod czułą opieką kochających rodziców, braci oraz starannie dobranych prywatnych nauczycieli. Dalsze nauki pobierała w Warszawie na pensji dla dziewcząt z arystokratycznych domów. Zdobyła staranne wykształcenie, władała kilkoma językami. Przetłumaczyła po raz pierwszy na język polski takie dzieła, jak: "Społeczeństwo pierwotne" Lewisa Morgana, czy też "Antropologię" Edwarda Taylora. Tłumaczyła również na język polski prace myślicieli francuskich, napisała szereg artykułów do ówczesnych czasopism. Aleksandra Bąkowska z własnej woli zrezygnowała z kariery naukowej, dostatniego i wygodnego życia. Żyła i pracowała do końca swoich dni dla idei braterstwa i solidaryzmu społecznego. Podziwiana przez wiele znanych jej, zasłużonych dla kraju osób, jak i tych, dla których się poświęciła, zmarła w Gołotczyźnie pośród wychowanek swojej szkoły 9 maja 1926 roku. Zgodnie z życzeniem została pochowana w Klukowie, w zwykłej mogile przy grobie swoich rodziców.
Aleksander Świętochowski poświęcił Aleksandrze Bąkowskiej epitafium, które wyryto na nagrobnym kamieniu. Głosi ono: "Żyła w zacności, umarła w chwale, zmartwychwstanie w czci serc wdzięcznych". Dla wszystkich żyjących współcześnie kobiet, zajmujących się działalnością społeczną i filantropijną Bąkowska może być niedoścignionym wzorem,a pamięć o tej niezwykłej i światłej kobiecie nigdy nie powinna zaginąć. Aleksander Świętochowski urodził się 18 stycznia 1849 roku w Stoczku Łukowskimna Podlasiu. W 1850 roku rodzina Świętochowskich przeniosłasię do Kazimierza Dolnego nad Wisłą, gdzie ojciec Aleksandra, Feliks otrzymał posadę nauczyciela szkoły elementarnej. Po ukończeniu tej szkoły, Aleksander rozpoczął naukę w 5-klasowej szkole w Siedlcach, następnie w 1861 roku został przeniesiony do trzeciej klasy gimnazjum w Lublinie. Mając 14 lat, chciał wziąć udział w powstaniu styczniowym.Zakaz ojca sprawił, że Aleksander nie zdołałtego uczynić. W 1866 roku Świętochowski otrzymał świadectwomaturalne i rozpoczął studia w Szkole Głównej w Warszawie. Po uzyskaniu dyplomu wyższej uczelnirozpoczął pracę publicystyczną, pisał m.in. do "Przeglądu Tygodniowego". W sumie napisał setki artykułów. Stał się czołowym publicystą tego pisma, był autorem wielu artykułów formujących program warszawskiego pozytywizmu. Rok 1874 zamyka okres "burzy i naporu" warszawskiego pozytywizmu. Świętochowski wyjeżdża do Lipska, tam przez dwa lata pracuje nad doktoratem z filozofii, obok oktoratu w języku niemieckim napisał dwie prace w języku polskim: "O powstaniu praw moralnych" i "Źródła moralności". Po powrocie do Warszawy zakłada własne pisma:"Nowiny", od 1881 roku tygodnik "Prawda", któremu poświęci ponad 20 lat życia. Na ich łamach udzielał głosu najwybitniejszym w różnych dziedzinach Polakom oraz intelektualistom i pisarzom z Europy. Publikuje także w pismach "Kultura Polska", "Humanista Polski" i wielu innych. Jako jeden z nielicznych ówczesnych działaczy społecznych zdaje sobie w pełni sprawę z potęgi i skuteczności działania publikatorów. W warunkach niewolii zagrożenia bytu narodowego dobrze redagowana gazeta mogła stać się trybuną, z której słychać było głosy najbardziej światłych obywateli. Poza działalnością publicystyczną Świętochowski zajmował się inną twórczością: pisał dramaty, powieści, nowele, impresje i przypowieści filozoficzne, a także rozprawy o charakterze naukowym. Aleksander Świętochowski, mieszkając już na stałe w Gołotczyźnie, napisał szereg utworów, m.in. "Historię chłopów polskich", "Genealogię teraźniejszości" oraz powieści, tj. "Nałęcze", "Drygałowie", "Twinko" i inne. Był gorącym orędownikiem postępu, oświaty, kultury, zwalczał konserwatyzm, wstecznictwo, walczył o równe prawa dla kobiet. Mieszkając wiele lat w Gołotczyźnie, interesował się życiem szkoły, dużo pracował naukowo, ale też dobrze znał miejscowość, potrzeby jej mieszkańców i kłopoty. Dzięki jego staraniom uruchomiono tu jedną z pierwszych na tym terenie pocztę, przystanek kolejowy w Gołotczyźnie, spółdzielnię "Wiara", przy której istniał zespół teatralny. Aleksander Świętochowski zakończył swoje owocnei pracowite życie w Gołotczyźnie 25 kwietnia 1938roku. Został pochowany na cmentarzu w Sońsku. Ostatnim życzeniem pisarza było spocząć w ziemi, którą umiłował, z twarzą zwróconą ku szkole. Pani Maria Świętochowska-Grossmanowa, wdowa po pisarzu, po jego śmierci z pietyzmem gromadziła przedmioty mówiące o życiu i pracy "Posła Prawdy". W 1961 roku zmuszona warunkami rodzinnymi sprzedała dom. Towarzystwo Miłośników Ziemi Ciechanowskiej zwróciło się z prośbą do Swiętochowskiej o pozostawienie pamiątek w dotychczasowym miejscu i powierzenie ich opiece TMZC. Tak też się stało. Początkowo był to gabinet Aleksandra Świętochowskiego mieszczący sięw willi ALMA, zaczątek przyszłego muzeum, które przeniesione zostało do willi "Krzewnia".
